Er is een ongeschreven regel die iedereen kent. Word je overvallen? Dan geef je alles af. Portemonnee, telefoon, zelfs je schoenen als het moet. Niet slim doen, niet de held uithangen. Je kunt nog zo principieel vasthouden aan je bezittingen, maar een kogel geeft geen moer om principes. Dus geen risico’s nemen. Immers, alles is vervangbaar, behalve je leven.
Maar zodra het niet om een individu gaat, maar om een land, gelden plotseling andere regels. Neem Oekraïne. Ineens is puur overleven met minimale schade niet meer van belang. Elke stad, elk dorp, elk gehucht moet standhouden, tot de laatste man. Geen compromis. De Oekraïners mogen gerust bij honderdduizenden sneuvelen, maar die grenspaaltjes moeten koste wat het kost terug op de oude plek. Eer en principes eisen dat geen duimbreed wordt toegegeven.
Dat wringt.
Waarom is een grens heilig, maar een mensenleven niet? Misschien is het een kwestie van schaal. Een junk met een mes in een steegje is pech. Honderdduizend mannen die met tanks de grens over denderen, is geschiedenis. Het afstaan van een regio is dan opeens geen pragmatisme, maar onbespreekbaar. Capitulatie! Verraad! Een smet op de natie!
Vragen doemen op. Is een land meer waard dan de individuen die er wonen? Is sneuvelen voor een vlag ingegeven door gezond verstand? En is een landsgrens werkelijk zoveel méér dan slechts een administratieve lijn op een kaart?
Zo schommelen we tussen overleven en heldendom, tussen pragmatisme en principes. Maar toch. Als je ’s avonds in een donkere straat met een mes wordt bedreigd, hoor je niemand roepen: “Vecht! Toon moed en vastberadenheid!” Nee, je gooit je portemonnee op de grond en rent weg. Zo hard je kan.
Later, thuis, drink je een kop thee. Je kijkt naar je handen die nog steeds trillen en denkt: het had erger gekund. En niemand zal zeggen dat je laf was. Geen agent die bromt: “Ja, nu heeft hij jouw portemonnee, en morgen pakt hij die van een ander!” Niemand, letterlijk niemand vindt dat je had moeten vechten. Integendeel, iedereen prijst je. Je hebt goed gehandeld, je leeft nog. Dat is wat telt.
Al voelt het misschien niet zo. Je woede over het onrecht, de schaamte, de vernedering. Je piekert: had ik iets anders moeten doen? Had ik…? Maar nee. Je hebt gedaan wat moest. Je leunde niet op de troebele logica van ‘gerechtigheid’. Je telde je knopen.
Dát is precies wat wordt bedoeld met ‘een slechte vrede is beter dan een goede oorlog’. De uitdrukking past zo op een tegeltje, maar is daarom niet minder waar. Overleven is misschien niet altijd heroïsch, maar wel menselijk. Meestal is het beter iets te verliezen dan alles. Want uiteindelijk bestaat een land uit mensen – niet uit overwinningen.
