Hoe gevaarlijk is 5G?
5G vervult menig complotdenker met angst. Zendmasten worden in de fik gestoken. Al die straling, dat kan nooit gezond zijn! Maar hoe erg is het nu echt? Voor weekblad Panorama maakte Luuk Koelman een serie van negen interviews met zijn broer Vianney, professor aan de Technische Universiteit Eindhoven. Dit is aflevering 5.
Foto’s: Paul Tolenaar
Vianney Koelman (1961) is professor aan de Technische Universiteit Eindhoven en daarnaast verbonden aan het nationale instituut voor fundamenteel energieonderzoek DIFFER. Hij houdt zich bezig met duurzame energietechnologie. Daarvoor was hij Chief Scientist bij Shell en adviseerde als zodanig het hoogste management.
“Mensen die menen dat 5G hen schade berokkent, omdat honderd meter verderop een 5G-antenne staat, die klagen welbeschouwd over een draaiend magneetje dat hen op afstand zou verwonden.”
Zeg broer, ik lees steeds vaker over de gevaren van 5G straling, vooral op sociale media. Is er dan niet misschien tóch iets aan de hand?
Ik snap dat een dergelijke gedachte je bekruipt. Dit lijkt een typisch gevalletje ‘waar rook is, is vuur’. En het hele idee van onzichtbare straling die op de mens inwerkt, dat boezemt angst in. De term ‘straling’ is toch iets dat je al snel associeert met plekken als Tsjernobyl en Fukushima. Maar mensen die bevreesd zijn voor 5G zou ik willen vragen: “Ben je bang voor ronddraaiende magneetjes?”
Wat hebben magneten te maken met 5G?
Alles! Ben je klaar voor een 2-minuten stoomcursus ‘de natuurkunde van 5G’?
Vertel.
Stel, je draait een magneetje heel snel rond. En als ik zeg snel, dan bedoel ik echt snel. Laten we zeggen, tienduizenden keren per seconde. Wat je dan krijgt, is een trillend magneetveld waarmee je op afstand weer andere magneetjes kan laten trillen. En wanneer je op diezelfde afstand metaaldraadjes plaatst, dan wek je daarin minieme stroompjes op. Natuurkundigen noemen deze beïnvloeding op afstand een ‘elektromagnetische veld’. In de volksmond heeft het beestje een heel andere naam: radiogolven. En de metaaldraadjes die het signaal oppikken heten ‘antennes’.
Huh? Is een radiozender niets anders dan een snel draaiende magneet?
In de praktijk komt er natuurlijk meer bij kijken. Je wilt tenslotte niet enkel trillingen overbrengen. Je wilt signalen zoals gesproken woord en muziek uitzenden. Maar dat verandert niets aan het natuurkundige principe; namelijk dat je met een heel snel draaiende magneet radiogolven genereert.
Wat gebeurt er als je nog sneller draait?
Goede vraag! Stel, je draait dat magneetje steeds sneller rond, waardoor je draaisnelheden van miljarden keren per seconde bereikt, dan zend je nog steeds radiogolven uit. Deze duiden we aan met de term 4G- en 5G-straling.
Dus 4G en 5G zijn gewoon radiogolven?
Inderdaad. Als je 5G-signalen met de term ‘straling’ aanduidt, lijkt het eng. Maar als je het als ‘5G-radio’ betitelt, boezemt het nauwelijks nog vrees in. Maar los van de woordkeuze: qua natuurkundig principe praten we over niets anders dan een signaaloverdracht met behulp van draaiende magneetjes. En van een draaiend magneetje worden maar heel weinig mensen nerveus.
Maar je hebt waarschijnlijk een enorm krachtige magneet nodig om 5G straling op te wekken. En dan wordt het best weer eng.
Dat is niet het geval. Er zijn internationale voorschriften voor de maximaal toegestane sterkte van radiogolven. Die gelden ook voor 5G. De sterkte van radiogolven kun je vergelijken met de sterkte van het natuurlijke, aardse magneetveld. De voorschriften zeggen nu dat radiosignalen niet sterker mogen zijn dan ongeveer een half procent van de sterkte van het aardse magneetveld. In de praktijk is de 5G-veldsterkte zelfs minder dan 0,1 % van het aardse magneetveld. En dat aardmagnetisch veld is al heel zwak: een magnetisch souvenirtje op je koelkastdeur geeft een 100 keer sterker veld. Dus 5G signalen zijn honderdduizend keer zwakker dan het magneetveld dat je ondergaat wanneer je je koelkastdeur opentrekt.
Maar dat koelkast magneetje draait nooit zo snel. Misschien hebben snel draaiende magneten juist wél invloed op de mens?
Daar is heel veel onderzoek naar gedaan. Er is slechts één mechanisme gevonden waarmee sneldraaiende magneten (oftewel radiogolven) het menselijk lichaam kunnen beïnvloeden. Overigens een mechanisme dat van meet af aan al bekend was: opwarming. Oftewel hetzelfde mechanisme waarmee voedsel opgewarmd wordt in een magnetron.
Een magnetron is dus ook niets anders dan een ronddraaiende magneet?
Daar komt het wel op neer. De naam ‘magnetron’ (afgeleid van het woord magneet) is dus niet slecht gekozen! Een magnetron werkt met enorm krachtige radiogolven, die qua frequentie overeenkomen met 4G en 5G. Een magnetron is feitelijk een heel sterke antenne die alle radiogolven concentreert in een hele kleine, afgesloten ruimte.
Dan denk ik: dus 4G en 5G kunnen gevaarlijk zijn omdat ze ons lichaam opwarmen!
De radiogolven in de buurt van 4G- en 5G-masten zijn veel en veel zwakker dan de radiogolven in een magnetron (waarin de golven ook nog eens een keer weerkaatst worden door de wanden van die hele kleine ruimte). Ze zijn zelfs te zwak om een meetbare opwarming te geven. Zojuist noemde ik de internationale voorschriften voor de maximum sterkte van radiosignalen. Die voorschriften zijn juist zodanig gedefinieerd dat we gegarandeerd ver, heel ver beneden de drempel van gevaarlijke opwarming blijven.
Maar hoe weet je zeker dat er geen onontdekte mechanismes zijn die ook schade veroorzaken?
Een menselijk lichaam in de buurt van een op 4G- of 5G-snelheid roterende magneetje kan zich niet onttrekken aan de wetten van de natuurkunde. En die wetten vertellen ons precies welke invloeden zo’n roterend magneetje wel en niet kan hebben. Na vele jaren van uitvoerig onderzoek moeten we vaststellen dat, behalve het opwarmingsmechanisme, er geen andere plausibele mechanismen zijn waarmee radiogolven zoals 4G en 5G invloed kunnen hebben op het menselijk lichaam.
En elektro-sensitieve mensen dan? Die voelen bijvoorbeeld ook wifi. Ze worden er zelfs ziek van. Of krijgen eczeem.
Daar is onderzoek naar gedaan en het is pure inbeelding. En áls er al een effect is, dan is dit puur psychosomatisch. Oftewel lichamelijke klachten waarvoor geen medische oorzaak is, maar wél een psychische.
Kijk, de mens is evolutionair zo geprogrammeerd dat hij heel snel in staat is patronen te ontdekken. Dat gaat terug naar de verre prehistorie. Bij mogelijke onraad, geritsel in de bosjes, zette de oermens het op een rennen. Helemaal terecht als een week eerder twee prehistorische roofdieren een dorpsgenoot van je hebben opgevreten. Dat overkomt jou als mens geen tweede keer! Bij het eerste geritsel ga je er in gestrekt draf vandoor, want het zou wel eens een roofdier kunnen zijn!
Onze verre voorouders overleefden en zorgden voor nageslacht, omdat patronen meteen opgeslagen werden in hun hersenen. En hun nageslacht erfde dat vermogen tot patroonherkenning. Daar is niets mis mee, maar een bijeffect is dat we ook heel snel patronen zien die er niet zijn. Vroeger was dat niet erg. Dan sloeg je maar een keer voor niets op de vlucht wanneer je geritsel hoorde, so what?
En nu?
Anno nu werkt dat heel anders: ‘Gisteren had ik hoofdpijn en toen zag ik dat ik vlak bij het wifi-apparaat stond. Nou, dat kan geen toeval zijn!’ Die persoon gaat het wifi-zendertje vermijden en voelt zich inderdaad beter. Een placebo-effect, waarna het patroon ‘wifi = hoofdpijn’ voorgoed is opgeslagen in de hersenen van die persoon. Je zou kunnen spreken van zelf-indoctrinatie.
Waarom?
Als iemand elektro-sensitief beweert te zijn, is dat altijd een zelfdiagnose. Niemand die kan zeggen: “Artsen hebben mij onderzocht en het blijkt dat ik elektro-sensitief ben”. Hoe dan ook, er steekt geen enkel plausibel natuurkundig model achter de claim dat bepaalde klachten gerelateerd zijn aan wifi, 5G, of welk draaiend magneetje dan ook.
En het verband tussen corona en 5G? Er zijn toch echt hoogopgeleide burgers die daarvan overtuigd zijn.
Het spijt me, maar ik noem dat hoogopgeleide domheid. Je moet eens weten hoeveel mensen een universitaire opleiding hebben en tóch compleet irrationeel denken. Je kunt dan wel doctorandus zijn, maar dat betekent niet dat jij ‘automatisch’ rationeel en zinnig nadenkt over 5G. Hoger opgeleiden kunnen vaak goed en met veel overtuiging hun mening verwoorden en de publieke opinie mobiliseren, maar wat ze zeggen is complete flauwekul.
Je conclusie?
Mensen die menen dat 5G hen schade berokkent, omdat honderd meter verderop een 5G-antenne op het dak van een flat staat, die klagen welbeschouwd over een draaiend magneetje dat hen op afstand zou verwonden.
Bij sommigen van hen gaat de zelf-indoctrinatie zo ver dat ze smartphones of zelfs alle elektrische apparaten in de ban doen. Ik had tot voor kort de neiging daarbij in de lach te schieten. Maar nu zien we dat deze radiofobie militante vormen begint aan te nemen en dat brandstichtingen bij mobiele telefoniemasten voor levensbedreigende situaties zorgen. Als maatschappij hebben we hier nog geen goede reactie op. Zeker, we mogen hopen dat de daders snel opgepakt worden, maar de echte vraag is hoe we deze verdwaasden kunnen genezen.
De overige 8 afleveringen uit deze serie vind je hier.
Foto’s: Paul Tolenaar
Vianney Koelman (1961) is professor aan de Technische Universiteit Eindhoven en daarnaast verbonden aan het nationale instituut voor fundamenteel energieonderzoek DIFFER. Hij houdt zich bezig met duurzame energietechnologie. Daarvoor was hij Chief Scientist bij Shell en adviseerde als zodanig het hoogste management.
“Mensen die menen dat 5G hen schade berokkent, omdat honderd meter verderop een 5G-antenne staat, die klagen welbeschouwd over een draaiend magneetje dat hen op afstand zou verwonden.”
Zeg broer, ik lees steeds vaker over de gevaren van 5G straling, vooral op sociale media. Is er dan niet misschien tóch iets aan de hand?
Ik snap dat een dergelijke gedachte je bekruipt. Dit lijkt een typisch gevalletje ‘waar rook is, is vuur’. En het hele idee van onzichtbare straling die op de mens inwerkt, dat boezemt angst in. De term ‘straling’ is toch iets dat je al snel associeert met plekken als Tsjernobyl en Fukushima. Maar mensen die bevreesd zijn voor 5G zou ik willen vragen: “Ben je bang voor ronddraaiende magneetjes?”
Wat hebben magneten te maken met 5G?
Alles! Ben je klaar voor een 2-minuten stoomcursus ‘de natuurkunde van 5G’?
Vertel.
Stel, je draait een magneetje heel snel rond. En als ik zeg snel, dan bedoel ik echt snel. Laten we zeggen, tienduizenden keren per seconde. Wat je dan krijgt, is een trillend magneetveld waarmee je op afstand weer andere magneetjes kan laten trillen. En wanneer je op diezelfde afstand metaaldraadjes plaatst, dan wek je daarin minieme stroompjes op. Natuurkundigen noemen deze beïnvloeding op afstand een ‘elektromagnetische veld’. In de volksmond heeft het beestje een heel andere naam: radiogolven. En de metaaldraadjes die het signaal oppikken heten ‘antennes’.
Huh? Is een radiozender niets anders dan een snel draaiende magneet?
In de praktijk komt er natuurlijk meer bij kijken. Je wilt tenslotte niet enkel trillingen overbrengen. Je wilt signalen zoals gesproken woord en muziek uitzenden. Maar dat verandert niets aan het natuurkundige principe; namelijk dat je met een heel snel draaiende magneet radiogolven genereert.
Wat gebeurt er als je nog sneller draait?
Goede vraag! Stel, je draait dat magneetje steeds sneller rond, waardoor je draaisnelheden van miljarden keren per seconde bereikt, dan zend je nog steeds radiogolven uit. Deze duiden we aan met de term 4G- en 5G-straling.
Dus 4G en 5G zijn gewoon radiogolven?
Inderdaad. Als je 5G-signalen met de term ‘straling’ aanduidt, lijkt het eng. Maar als je het als ‘5G-radio’ betitelt, boezemt het nauwelijks nog vrees in. Maar los van de woordkeuze: qua natuurkundig principe praten we over niets anders dan een signaaloverdracht met behulp van draaiende magneetjes. En van een draaiend magneetje worden maar heel weinig mensen nerveus.
Maar je hebt waarschijnlijk een enorm krachtige magneet nodig om 5G straling op te wekken. En dan wordt het best weer eng.
Dat is niet het geval. Er zijn internationale voorschriften voor de maximaal toegestane sterkte van radiogolven. Die gelden ook voor 5G. De sterkte van radiogolven kun je vergelijken met de sterkte van het natuurlijke, aardse magneetveld. De voorschriften zeggen nu dat radiosignalen niet sterker mogen zijn dan ongeveer een half procent van de sterkte van het aardse magneetveld. In de praktijk is de 5G-veldsterkte zelfs minder dan 0,1 % van het aardse magneetveld. En dat aardmagnetisch veld is al heel zwak: een magnetisch souvenirtje op je koelkastdeur geeft een 100 keer sterker veld. Dus 5G signalen zijn honderdduizend keer zwakker dan het magneetveld dat je ondergaat wanneer je je koelkastdeur opentrekt.
Maar dat koelkast magneetje draait nooit zo snel. Misschien hebben snel draaiende magneten juist wél invloed op de mens?
Daar is heel veel onderzoek naar gedaan. Er is slechts één mechanisme gevonden waarmee sneldraaiende magneten (oftewel radiogolven) het menselijk lichaam kunnen beïnvloeden. Overigens een mechanisme dat van meet af aan al bekend was: opwarming. Oftewel hetzelfde mechanisme waarmee voedsel opgewarmd wordt in een magnetron.
Een magnetron is dus ook niets anders dan een ronddraaiende magneet?
Daar komt het wel op neer. De naam ‘magnetron’ (afgeleid van het woord magneet) is dus niet slecht gekozen! Een magnetron werkt met enorm krachtige radiogolven, die qua frequentie overeenkomen met 4G en 5G. Een magnetron is feitelijk een heel sterke antenne die alle radiogolven concentreert in een hele kleine, afgesloten ruimte.
Dan denk ik: dus 4G en 5G kunnen gevaarlijk zijn omdat ze ons lichaam opwarmen!
De radiogolven in de buurt van 4G- en 5G-masten zijn veel en veel zwakker dan de radiogolven in een magnetron (waarin de golven ook nog eens een keer weerkaatst worden door de wanden van die hele kleine ruimte). Ze zijn zelfs te zwak om een meetbare opwarming te geven. Zojuist noemde ik de internationale voorschriften voor de maximum sterkte van radiosignalen. Die voorschriften zijn juist zodanig gedefinieerd dat we gegarandeerd ver, heel ver beneden de drempel van gevaarlijke opwarming blijven.
Maar hoe weet je zeker dat er geen onontdekte mechanismes zijn die ook schade veroorzaken?
Een menselijk lichaam in de buurt van een op 4G- of 5G-snelheid roterende magneetje kan zich niet onttrekken aan de wetten van de natuurkunde. En die wetten vertellen ons precies welke invloeden zo’n roterend magneetje wel en niet kan hebben. Na vele jaren van uitvoerig onderzoek moeten we vaststellen dat, behalve het opwarmingsmechanisme, er geen andere plausibele mechanismen zijn waarmee radiogolven zoals 4G en 5G invloed kunnen hebben op het menselijk lichaam.
En elektro-sensitieve mensen dan? Die voelen bijvoorbeeld ook wifi. Ze worden er zelfs ziek van. Of krijgen eczeem.
Daar is onderzoek naar gedaan en het is pure inbeelding. En áls er al een effect is, dan is dit puur psychosomatisch. Oftewel lichamelijke klachten waarvoor geen medische oorzaak is, maar wél een psychische.
Kijk, de mens is evolutionair zo geprogrammeerd dat hij heel snel in staat is patronen te ontdekken. Dat gaat terug naar de verre prehistorie. Bij mogelijke onraad, geritsel in de bosjes, zette de oermens het op een rennen. Helemaal terecht als een week eerder twee prehistorische roofdieren een dorpsgenoot van je hebben opgevreten. Dat overkomt jou als mens geen tweede keer! Bij het eerste geritsel ga je er in gestrekt draf vandoor, want het zou wel eens een roofdier kunnen zijn!
Onze verre voorouders overleefden en zorgden voor nageslacht, omdat patronen meteen opgeslagen werden in hun hersenen. En hun nageslacht erfde dat vermogen tot patroonherkenning. Daar is niets mis mee, maar een bijeffect is dat we ook heel snel patronen zien die er niet zijn. Vroeger was dat niet erg. Dan sloeg je maar een keer voor niets op de vlucht wanneer je geritsel hoorde, so what?
En nu?
Anno nu werkt dat heel anders: ‘Gisteren had ik hoofdpijn en toen zag ik dat ik vlak bij het wifi-apparaat stond. Nou, dat kan geen toeval zijn!’ Die persoon gaat het wifi-zendertje vermijden en voelt zich inderdaad beter. Een placebo-effect, waarna het patroon ‘wifi = hoofdpijn’ voorgoed is opgeslagen in de hersenen van die persoon. Je zou kunnen spreken van zelf-indoctrinatie.
Waarom?
Als iemand elektro-sensitief beweert te zijn, is dat altijd een zelfdiagnose. Niemand die kan zeggen: “Artsen hebben mij onderzocht en het blijkt dat ik elektro-sensitief ben”. Hoe dan ook, er steekt geen enkel plausibel natuurkundig model achter de claim dat bepaalde klachten gerelateerd zijn aan wifi, 5G, of welk draaiend magneetje dan ook.
En het verband tussen corona en 5G? Er zijn toch echt hoogopgeleide burgers die daarvan overtuigd zijn.
Het spijt me, maar ik noem dat hoogopgeleide domheid. Je moet eens weten hoeveel mensen een universitaire opleiding hebben en tóch compleet irrationeel denken. Je kunt dan wel doctorandus zijn, maar dat betekent niet dat jij ‘automatisch’ rationeel en zinnig nadenkt over 5G. Hoger opgeleiden kunnen vaak goed en met veel overtuiging hun mening verwoorden en de publieke opinie mobiliseren, maar wat ze zeggen is complete flauwekul.
Je conclusie?
Mensen die menen dat 5G hen schade berokkent, omdat honderd meter verderop een 5G-antenne op het dak van een flat staat, die klagen welbeschouwd over een draaiend magneetje dat hen op afstand zou verwonden.
Bij sommigen van hen gaat de zelf-indoctrinatie zo ver dat ze smartphones of zelfs alle elektrische apparaten in de ban doen. Ik had tot voor kort de neiging daarbij in de lach te schieten. Maar nu zien we dat deze radiofobie militante vormen begint aan te nemen en dat brandstichtingen bij mobiele telefoniemasten voor levensbedreigende situaties zorgen. Als maatschappij hebben we hier nog geen goede reactie op. Zeker, we mogen hopen dat de daders snel opgepakt worden, maar de echte vraag is hoe we deze verdwaasden kunnen genezen.
De overige 8 afleveringen uit deze serie vind je hier.
