Corona: een godsgeschenk voor menig politicus

Ach ja, vrijheid. De corona-pandemie mag het dan slecht voor hebben met onze volksgezondheid, nog dreigender is het effect van het virus op democratische waarden, privacy en de rechtsstaat. Blijkbaar is niet alleen het coronavirus besmettelijk – de rigide maatregelen die westerse politici nemen, zijn dat minstens net zo.

Zo heeft Hongarije voor onbepaalde tijd de democratie aan de kant gezet. Want: corona! De rechts-populistische premier Orbán neemt voortaan zonder tussenkomst van het parlement alle maatregelen die hij nodig acht om ‘de eenheid te bewaken’. En elke wet die hem niet zint, mag hij afschaffen.

Want zeg nu zelf: in deze angstige coronatijden is democratie allemaal zo’n gedoe. Orbán mag zelf bepalen wanneer hij zijn onbeperkte macht weer wil afstaan. En dat in een Europees land, ook nog eens lid van de EU. Turkije is er niets bij.

Oostenrijkse Stopp Corona app

Intussen zitten andere overheden ook niet stil. Zo heeft het Hongaarse buurland Oostenrijk digitale surveillance ingevoerd. Want: corona! De complete bevolking wordt as we speak getrackt via de eigen mobieltjes. De overheid wil namelijk weten waar zich in de openbare ruimte meer dan drie personen tegelijkertijd ophouden. Want dat is een overtreding van het samenscholingsverbod, waarop een boete staat die kan oplopen tot 3.600 euro. In de eerste twee weken van de lockdown werden 10.426 burgers op de bon geslingerd voor bedragen die begonnen bij 500 euro.

Dus ja, dan blijf je als gezagsgetrouwe Oostenrijkse sappelaar voor alle zekerheid maar binnen, in de hoop dat het allemaal weer overwaait. Waarop de Oostenrijkse overheid een tandje bijzette door zich de app ‘Stopp Corona‘ toe te eigenen, oorspronkelijk ontwikkeld in opdracht van het Oostenrijkse Rode Kruis.

Als de regering zijn zin krijgt, is elke Oostenrijker binnenkort verplicht deze app op zijn smartphone te installeren. De app voert digitale handshakes uit met elke mobiele telefoon in de directe omgeving. Word je als eigenaar positief getest op corona, dan krijgen alle andere telefoons die de afgelopen 48 uur in jouw buurt waren, bericht dat zij in contact zijn geweest met een ‘corona-positieve’ en dat ook zij zich moeten laten testen of zichzelf in ieder geval twee weken in quarantaine begeven.
Inmiddels is in Oostenrijk veel kabaal over de app ontstaan. Zelfs het Rode Kruis spreekt er schande van, want dáár was die app niet voor bedoeld!

Maar de Oostenrijkse regering ziet het probleem niet en wijst naar Israël. Daar mag de geheime dienst bij wet de smartphone van elke corona-positieve helemaal uitlezen. En in China, het land dat corona zo succesvol bestrijdt, is het beleid nóg veel strenger. Daar mag je nog steeds alleen de deur uit als de verplichte Alibaba-app op jouw smartphone aangeeft dat je gezond bent. Denk daar maar eens over na: een app die bepaalt of je de straat op mag.

Technologie en burgercontrole

En de overige westerse landen? Die grijpen corona met beide handen aan om op grote schaal technologie in te zetten. Niet alleen om thuiswerken mogelijk te maken, maar ook voor burgercontrole. Als nu al drones van de politie over de Nederlandse stranden scheren, wie doet dan straks nog moeilijk over andere, nieuwe vormen van digitale surveillance?

Massasurveillance in combinatie met gezichtsherkenning komt eraan. Digitaal is het nieuwe normaal. Samen met corona overgewaaid uit China, is dat even handig. We rollen in sneltreinvaart Black Mirror binnen. De burger is er eindelijk rijp voor.

En de EU ook. Die pleit plots voor een Europese traceer-app. Want: corona! Vooralsnog niet verplicht natuurlijk, die app, maar bij een volgende ‘ramp’ opeens wel. Je kunt er de klok op gelijkzetten.

Intussen zou je bijna vergeten dat Italië, Spanje, Frankrijk en de Verenigde Staten de noodtoestand hebben uitgeroepen. Al die landen worden nu geregeerd zonder tussenkomst van het parlement. Want: corona! Zo heeft POTUS zichzelf al uitgeroepen tot ‘oorlogspresident’. Hij wil dat opstandige burgers in de Verenigde Staten zonder proces en voor onbepaalde tijd gedetineerd worden.

Enfin, zo kan ik nog wel even doorgaan. Het parlement in Groot-Brittannië heeft een noodwet aangenomen die twee jaar van kracht blijft. Want: corona! Onder deze wet mogen de autoriteiten iedereen vastzetten (ook kinderen) en gedwongen testen op het coronavirus. En dat dus tot medio 2022. Bedenk zelf maar 99 manieren waarop de Britse overheid deze noodwet kan misbruiken.

‘Speciale omstandigheden’

Soms vraag ik me af wat droeviger is: de overvolle IC’s in ziekenhuizen of de schijnbare achteloosheid waarmee overheden in het ‘vrije’ westen de grondrechten van burgers ontmantelen. Bijna overal roepen regeringen de noodtoestand uit, zodat zonder tussenkomst van het parlement besluiten kunnen worden genomen.

Dát is wat deze corona-crisis ons leert: onder ‘speciale omstandigheden’ mag je als overheid de grondrechten van je burgers gewoon terzijde schuiven. Wat die ’speciale omstandigheden’ dan zijn? Vandaag is het corona, morgen is het terrorisme en overmorgen is het weer iets anders dat politici een excuus biedt om te schaven aan vrijheden. Of zoals Winston Churchill ooit zei: “Never waste a good crisis.”

Want vergis je niet: straks, als de coronacrisis voorbij is, moeten we met zijn allen die afgegeven vrijheden weer terug zien te veroveren. Bij sommige vrijheden zal dat lukken, maar bij andere niet. Want corona kan natuurlijk altijd weer de kop opsteken.

Het is allemaal zo doorzichtig. Voor menig politicus is corona een godsgeschenk. Rep over ‘ziekenhuisgangen vol met doden’ of ‘de grootste uitdaging sinds de Tweede Wereldoorlog’ en burgers leveren hun – ooit zwaarbevochten – vrijheden achter elkaar in. Grappig, niet? Nog vier weken en dan is het weer 5 mei. Wat zal me dat een feest worden.

Luuk Koelman
Luuk Koelman

Columnist (o.a. voor Nieuwe Revu), ghostwriter en schrijfcoach. Hij werkt voor mensen die graag schrijven én voor mensen die liever niet schrijven.

Abonneer je op mijn gratis nieuwsbrief!